به گزارش خودرونگاران به نقل از صمت، در همین‌حال اگرچه پیش‌بینی می‌شود بازار خودرو در نیمه دوم سال 95 با عرضه محصولات جدیدی که قرار است با تولید مشترک خودروسازان داخلی با شرکای خارجی‌شان عرضه شود، وارد فصل جدیدی از رکود شود اما خودروسازان بی‌کار ننشسته و برای رونق بازار تصمیم گرفته‌اند تا با ورود به بورس کالا فروش محصولات خود را بالا ببرند. از زمان مطرح شدن عرضه اوراق سلف موازی خودرو در بورس کالا از آنجایی که این روش در کشور نوپاست، اما و اگرهای مختلفی درباره اجرای آن به وجود آمده و برخی کارشناسان معتقدند پس از نهایی شدن عرضه این اوراق در بورس کالا امکان به‌وجود آمدن بازار سیاه خودرو وجود دارد زیرا دلالان در کمین نشسته‌اند تا از هر شرایطی به نفع خود بهره ببرنند. این اظهارات، پشتوانه و استدلال محکمی ندارد زیرا علاوه بر مدیرعامل شرکت بورس کالا، بسیاری از کارگزاران بورس و کارشناسان بازار سرمایه به دلیل شفاف بودن معامله در بورس، ایجاد بازار سیاه خودرو با عرضه اوراق سلف موازی در بورس کالا را پیش‌بینی نمی‌کنند.
حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالا در پاسخ به پرسش ایسنا مبنی احتمال به وجود آمدن بازار سیاه با واگذاری خودرو در بورس کالا گفته است که در راستای انتشار اوراق سلف یا مشارکت خودرو برای تامین مالی از طریق بورس کالا و به وجود نیامدن بازار سیاه باید پراید در بورس کالا پذیرش شود، همچنین باید تعهد دهند که براساس آن تعهد مشخص شود که در روز چند پراید در بورس کالا عرضه خواهد شد.
بر اساس سخنان سلطانی‌نژاد، پراید کالایی است که خودروساز در تیراژ بالا آن را تولید می‌کند. کالاهایی که در بورس کالا عرضه می‌شوند باید عرضه آنها نامحدود باشد اگر عرضه کم باشد بازار دچار مشکل خواهد شد. پراید محصولی است که عرضه آن زیاد است و می‌تواند یک بازار را به وجود بیاورد بنابراین اگر محصول دیگری عرضه شود، بازاری شکل نمی‌گیرد.
بازارسازی در بورس کالا
از این توضیحات که بگذریم برای اطمینان خاطر خوانندگان، در این گزارش به دنبال رسیدن به این پاسخ هستیم که آیا با عرضه اوراق سلف موازی خودرو در بورس کالا احتمال شکل گرفتن بازار سیاه وجود دارد؟
یک کارشناس بورس کالا به این پرسش اینگونه پاسخ داد: شاید هدف برخی افرادی‌که از ایجاد بازار سیاه خودرو با عرضه اوراق سلف در بورس کالا سخن می‌گویند ایجاد انگیزه روانی برای داغ کردن بازار خودرو باشد. بازار خودرو بازار منعطفی نیست زیرا اگر خودرویی در آن عرضه نشود، بازار نمی‌تواند نیاز خود را از جایی دیگر تامین کند.
مهدی رفیعی اضافه کرد: عرضه‌کننده خودرو علاوه بر اوراق سلف، فروش محصول خود را به طور طبیعی ادامه می‌دهد بنابراین فروش به اوراق سلف محدود نمی‌شود. علاوه بر آن در فروش خودرو با اوراق سلف، سقف مشخصی تعیین می‌شود و شاید بخش اندکی از خودرو در قالب اوراق سلف باشد بنابراین امکان ایجاد بازار سیاه وجود ندارد.
به گفته این کارشناس بورس کالا از نظر خودروساز اوراق سلف تامین مالی است و اگر شخصی اوراق را خریداری کند این امکان در اختیارش قرار می‌گیرد که در زمان سررسید به جای پول، خودرو دریافت کند. در شرایط فعلی که در بازار فروش خودرو رکود حاکم است، به نظر نمی‌رسد بازار سیاه به وجود آید.
وی با اظهار بی‌اطلاعی از زمان عرضه این اوراق در بورس کالا اظهار کرد: برای عرضه اوراق سلف خودرو برخی مراحل اداری وجود دارد که ضمانت آن به اتاق پایاپای (سپرده‌گذاری مرکزی) سپرده می‌شود. این ضمانت برای زمانی گرفته می‌شود که اگر اوراق سررسید، عرضه‌کننده اوراق سلف بتواند به تعهدات خود پایبند باشد تا اگر بی‌تعهدی انجام داد، سپرده‌گذاری مرکزی از محل تضمین‌ها بتواند پاسخگوی خریداران اوراق سلف باشد. اگرچه خودروسازان تمایل بسیاری به ارائه اوراق سلف دارند اما زمان مشخص آن اعلام نشده است. رفیعی درباره قیمت اوراق سلف خودرو گفت: قیمت اوراق به قیمت خودرو در بازار نزدیک است و تا زمان قطعی شدن ارزش هر سهم نمی‌توان در این باره اظهارنظر کرد.
این کارشناس در ادامه به بازارسازی در بورس کالا اشاره کرد و توضیح داد: براساس فرآیندی طبیعی برای خریدار این امکان وجود دارد که پیش از سررسید، اوراق خود را بفروشد و عده‌ای موظف به بازارسازی در بازار هستند. امکان دارد برای یک خودرو 5 اوراق سلف درنظر گرفته شود و در این میان اوراق بین 2 خریدار تقسیم شده باشد. در این شرایط امکان تحویل خودرو به هیچ‌کدام از خریداران وجود ندارد.
وی تصریح کرد: در این شرایط هر چه به انتهای زمان قرارداد نزدیک می‌شویم از آنجایی که عده‌ای با هدف سرمایه‌گذاری سود وارد این عرصه شده‌اند، اوراق خود را در بازار عرضه می‌کنند بنابراین امکان تامین کمبود اوراق در بازار وجود دارد. در این شرایط از آنجایی که فروش اوراق سلف نیز مانند سهام است خریدار می‌تواند از طریق کارگزاری اقدام کند.
به باور رفیعی هر محصولی که در بورس کالا پذیرش می‌گیرد، ویژگی‌های آن از جمله مشخصات فنی، مقدار عرضه سالانه آن کالا در بورس مبتنی بر ظرفیت تولید عرضه‌کننده در زمان پذیرش تعریف می‌شود تا اگر کالایی عرضه شد و مشخصات آن با پذیرش اولیه انطباق نداشت، بتوان ادعای خسارت کرد. وی وضعیت قیمت خودرو پس از عرضه اوراق سلف در بورس کالا را اینگونه پیش‌بینی کرد که با حضور در بورس کالا امکان افزایش قیمت وجود ندارد زیرا بازار فیزیکی و بازار اوراق از هم متفاوت هستند.
در بازار فیزیکی قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود اما در بورس این اجازه داده شده اگر تقاضا بالا رفت قیمت متناسب با تقاضا تغییر کند. در بورس کالا یک مشکل ساختاری وجود دارد به گونه‌ای که برای عرضه یک محصول محدودیت‌هایی اعلام می‌شود. برای نمونه میزان عرضه و دامنه قیمت تعیین می‌شود که این مسائل می‌تواند به شفافیت در بورس لطمه وارد کند.
تعیین قیمت با شورای رقابت
تجربه عرضه اوراق سلف برای محصولات مختلف در بورس کالا ثابت کرده که این روش بازار سیاه به وجود نمی‌آورد. بر همین اساس یک کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مدلی موفق در این زمینه توضیح داد: همانطور که با اوراق تسهیلات مسکن بازار سیاه به وجود نیامد، ارائه اوراق سلف موازی خودرو در بورس کالا نیز بازار سیاه به وجود نمی‌آورد. از آنجایی که این معاملات در بورس انجام می‌شود از شفافیت برخوردار است. علاوه بر آن در بلندمدت به رونق صنعت خودرو می‌انجامد زیرا این امکان وجود دارد اوراق با گذشت زمان خریداری شود و تجمیع سرمایه را به همراه داشته باشد. همچنین اگر رقم اوراق به خرید یک خودرو رسید، امکان خرید یا واگذاری اوراق هم فراهم می‌شود.
محمدحسین صدرایی در ارتباط با احتمال افزایش قیمت خودروهایی که در بورس کالا عرضه می‌شوند، گفت: افزایش قیمت خودرو از سوی شورای رقابت انجام می‌شود. گاهی قیمت بازار کمتر از قیمت کارخانه است و گاهی برعکس که در این شرایط میزان عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت است. در ارتباط با گران یا ارزان شدن قیمت خودرو با عرضه اوراق سلف به بورس اکنون نمی‌توان اظهارنظر کرد و باید منتظر ماند نهادهای اصلی قیمت‌ها اعلام کنند و در ادامه به بررسی اثر آن در بازار پرداخت.
برپایه آنچه در این گزارش موردنظر قرار گرفت تا هنگامی‌که بورس کالا به عرضه اوراق سلف موازی خودرو نپردازد نمی‌توان درباره این اقدام اظهارنظر کرد بنابراین از آنجایی که پیش از عرضه مسئولان تمام جوانب را درنظر گرفته و به صورت کارشناسی تصمیم می‌گیرند باید منتظر ماند و در صورت بروز مشکل به صورت جزئی این روش را واکاوی کرد.